dinsdag 30 maart 2010

Mattheus (2) Greg 325 Geburtstag



Het is vandaag (31-3) Bach's Gregoriaanse verjaardag en daarom als ode, uit de Mattheus, monofonemuziek; viool en alt-stem. Want dat kon Bach ook virtuoos.
Met Goede Vrijdag wordt de passietijd afgesloten en volgt, na drie dagen, de opstanding van Jezus. Passion: im Christentum das Leiden und Sterben Jesu Christi mit dem Höhepunkt der Kreuzigung.
Bach schreef ook een  Oster-Oratorium (BWV 249, D-Dur) Paasoratorium. Maar dat wordt naar mijn weten weinig uitgevoerd. terwijl het grote wonder toch op eerste paasdag geschiedt, de wederopstanding uit de doden van Gods zoon.
Passiemuziek is wat begrijpelijker en wereldser; het herinnert ons aan overledenen en eigen sterfelijkheid. Iedereen krijgt ruimschoots de gelegenheid om mee te treuren, en met Jezus mee te leven: verloochening bij kraaiende haan, een judaskus, het laatste avondmaal, het afgehakte oor, schijnheilige huichelachtige farizeeërs, handen in onschuld wassende bestuurder, het vonnis, de geseling, vrijlating moordenaar Barrabas, en de executie aan een kruis. Bij Pasen blijft het toch een soort van grote truuk buiten beeld op Godennivo, waar de ondermaansen slechts op afstand met verwondering kunnen toekijken.

HenkJan Honing muziekwetenschapper vertelde er over in Kunststof:  Over rillingen op de rug of direct tranen in de ogen bij muziek en dat het ook weer een soort truukje is. Er is iets in de structuur en de opbouw van de muziek waardoor het emotie oproept. Met een waarschuwing over geesteswetenschapper.
En een waarschuwing van onze vaste kritische peer-reviewer Margreet t.a.v. de tegenvallende hoeveelheid weten van de wetenschappers.

Vanaf 22:00 komt het eerste grote voorbeeld van het emotie-muziekstuk: 'Erbarme dich' uit de Mattheus van Bach.
Spiros zocht er drie bij elkaar met tekst. Opname van Chance klinkt niet goed, RICHTER en Hamari rillingen en licht vochtige aandrang. Goede opname, met mooie bassen.
Menuhin doet het niet.

Hieronder een betere Chance met Gardiner. Snelheid valt mee, barokinstrumenten. {Het spijt ons, niet beschikbaar in uw land}

Een alternatief daarom: Andreas Scholl (countertenor) Collegium Vocale, Gent Philippe Herreweghe (conductor)

Als bonus Maureen Forrester met meelopende partituur. Langzaam, mooie alt.

zondag 28 maart 2010

Mattheüspassion


Het is Bach-tijd. Het grootse beginkoor, op de profane tekst "Kommt ihr Töchter, helft mir klagen" is een antifonaal* gezang tussen de Dochters van Sion en de Gelovigen, aanvankelijk in de trant van vraag en antwoord, waartussen zich nog een derde groep jongens (ripienisten*) mengt met het koraal "O Lamm Gottes unschuldig" (Agnus Dei), daarna echter een samenzang.

*Ripiéno, vol, nl alle spelers van het concerto grosso*. Bach gebruikte deze term in het beginkoor van de  Mattheüspassion bij de inzet van het koraal  "O Lamm Gottes unschuldig"en bedoelde er een derde groep jongensstemmen mee; ook in het dubbelkoor zongen toen jongens in plaats van vrouwen, als alle kerkmuziek in die tijd.
*antifonaal gezang, wisselzang tussen twee koren, bijvoorbeeld in het beginkoor van Bach's Mattheüspassion: "Sehet", "Wen" "Den Bräutigam".


Maar een een keer geen Wiki: maar XYZ der Muziek van Casper Höweler. Eerste druk 1936. Vier jaar lang kon dit boek niet verschijnen daar het door de Duitsers verboden werd. (Vanwege Mahler en andere joodse componisten?) Nu is er, na 20 jaar, een dertiende druk, die tweemaal de omvang heeft van de eerste. In verband met het steeds uitbreidende repertoire van radio en grammofoon werd deze uitgave aangevuld met ongeveer 150 korte aantekeningen over oude en hedendaagse componisten.
De spelling is nu die van 195. Veel artikelen, die vroeger c en q stonden verhuisden naar de k, o.a. koncert, kwartet, enz.

John Eliot Gardiner conducts The Monteverdi Choir, The London Oratory Junior Choir, and The English Baroque Soloists
Moderne, snelle, uitvoering. In het openingskoor zijn er twee orkesten, twee koren en een jongenskoor door Bach gebruikt.

1:32 tekst
2:00 twee koren antwoorden "Sehet"
2:22 jongenskoor gaat koraal er door heen zingen
4:45 twee orkesten goed hoorbaar

Vroeger spelde ze veel langzamer. Hieronder een opname uit 1970 Dresdner Kreuzchor Thomaschor Leipzig Gewandhausorchester. Stereobeeld in "Sehet" wat geforceerd. Jongenskoor in "O.." wel mooi in het midden.

Nog vroeger ging het nog langzamer en duurde de Mattheüs 4 uur en dan was er vaak ook een (eet)pauze van een half uur.

1948 in Zwolle aan de 'lochte' moederszijde van de familie.
De 'fiene' vaderszijde uit Haarlem mocht helemaal niet, want het was Godslastering, vanwege het optreden van Jesus.

Ik krijg 'het kippenvel' eigenlijk bij het ouderwetse langzame begin, zal m'n leeftijd wel zijn, herinneringen aan vroeger. 

2012 We hebben een nieuw record: Otto Klemperer. Dresdner opnieuw ingevoegd.
2013 Klemperer opnieuw ingevoegd.

woensdag 24 maart 2010

De ware Dinokiller



De Chicxulub-meteoriet sloeg in 65 miljoen jaar geleden op de rand van de golf van Mexico. De grootte van de meteoriet wordt geschat op 10 – 20 km in doorsnede. Het inslaggebied heeft een diameter van ongeveer 200 km. In Science van maart 2010 publiceerde de Duitse mineraloog Peter Schulte met 40 collega's een overzicht van het bewijsmateriaal.

In het inslaggebied lag een ondiepe koraalzee dat veel kalk, zwavel-anhydride en ook gips bevatte.  Het zwavelrijke gesteente dat uit de aardbodem omhoog is geslingerd heeft de wereld een jaar lang verduisterd waardoor fotosynthese werd gefrustreerd. Dit weggeslingerde materiaal wordt overal ter wereld teruggevonden. Ook is er waarschijnlijk gedurende lange tijd over de gehele wereld zure regen gevallen. Behalve de Dinosaurussen stierven ook de Ammonieten, grote zeereptielen en vliegende reptielen (buiten de vogels) uit. Ook veel landplanten overleefden de ramp niet. In zee stierven vooral de de ondiep levende eencelligen uit, micro-organismen die zonlicht nodig hebben.

Aardlagen die getuigen waren van grote hoeveelheden rottende plantenresten worden overal in de wereld teruggevonden. In de afzettingen erboven floreren varens en algen die zware tijden konden overleven dankzij sporen of speciale capsules.  Het wijst allemaal op een wereld die zeker een jaar lang verduisterd was en maar langzaam herstelde. Misschien stierven de Dinosaurussen uit door een gebrek aan plantaardig voedsel. Maar het was na de inslag ook koud.

Deze dieren waren gewend aan warmte, en aanpassing aan koudere omstandigheden moet voor deze dieren lastig zijn geweest.

dinsdag 23 maart 2010

Het geluk van Newton



Isaac Newton (1643 - 1727) hoort met Albert Einstein en Galileo Galilei tot de drie grootste natuurwetenschappers. Dat vinden de meeste wetenschapshistorici.

Interview met Floris Cohen ivm zijn boek: Isaac Newton en het ware wezen.

Newton wordt vergeleken met zijn tijdgenoten zoals:
René Descartes (1596 - 1650): Hij was de laatste van de grote natuurfilosofen. Volgens Descartes was de lege ruimte gevuld met minuscule deeltjes, die elk met constante snelheid in een rechte lijn wilden bewegen, maar die elkaar daarbij zo in de weg zaten dat ze massaal grotere en kleinere wervels vormden. Zulke wervels zouden de planeten in hun banen houden. Descartes poneerde, als laatste ouderwetse 'natuurfilosoof' een overkoepelend model om de wereld te beschrijven, zónder dat met wiskundige formules en experimentele waarnemingen te onderbouwen.

Christiaan Huygens (1629 - 1695) en Robert Hooke (1635 - 1703) zetten zich tegen deze speculatie af. Huygens hechtte aan streng wiskundig redeneren. Hooke gaf zijn theorieën een anker met experimentele resultaten.

Maar Newton, die hun afkeer van vage speculaties deelde, stak hen allebei naar de kroon. Zijn wiskundig talent overtrof nog dat van Huygens.
In zijn Principia kwam alles in 1687 samen: superieure wiskunde, het strenge redeneren, en het steeds weer verbinden van de theorie met de waarneming. 

Toen Edmund Halley (1656 - 1742) langs kwam met Hooke's vermoeden dat een aantrekkende kracht, die afneemt met het kwadraat van de afstand, tot ellipsvormige planeetbanen leidt, had Newton het bewijs al in de kast liggen.
Newton pakte het bewijs weer op, zag de tekortkomingen erin en besloot het probleem écht aan te pakken. En perfectionistisch als hij was wilde Newton het probleem helemaal oplossen, zelfs al vergde dat 2,5 jaar onafgebroken inzet. Die tijd had Newton nodig om kracht te verbinden met versnelde beweging, en een appel met planeten.

Newton zocht 'het ware weten'?
Wat hem uniek maakt in zijn tijd is zijn geloof dat zekerheid in de natuurwetenschappen bereikbaar is. Met dat geloof onderscheidde hij zich van zijn tijdgenoten.
Huygens en Hooke geloofden dat de natuurwetenschap alleen zou kunnen beschrijven hoe de wereld waarschijnlijk werkt. Maar als waarschijnlijkheid het hoogst bereikbare is, leg je de lat in je werk minder hoog.

Tijdgenoten beschrijven hoe Newton ongekapt in koorhemd aan het diner verscheen, vaak zijn eten liet staan, soms in trance leek. Hij werkte als een bezetene, met een minimum aan slaap. Wie brengt 2,5 jaar zo door als waarschijnlijkheid het hoogst bereikbare is?

In de natuurwetenschappen is nu juiste hét terrein waarop het gelukt is uitspraken te doen die de dingen vastnagelen. Dat op 1 juli 2004 de Cassini-Huygens-ruimtesonde na zeven jaar precies zoals berekend bij de planeet Saturnus aankwam, dat we überhaupt een raket kunnen lanceren, dat is te danken aan Newtons wetten. 

Daarbij moeten we (natuurhistorici en beta's) niet in triomfalisme vervallen;  de natuurwetenschappen verkreeg daarmee ook niet het recht om zich over van alles en nog wat uit te laten.   

Fysica en ingenieurswetenschappen worden ook wel positieve of exacte wetenschappen genoemd. 
Volgens de Belgen staat diametraal daar tegenover de mens- of humane wetenschappen, waarmee de exacte wetenschap vanzelf inhumaan wordt.
En als buitencategorie of de verzoenende, innige combine:  (bio-)medische wetenschappen.

zaterdag 20 maart 2010

Mörder, Hoffnung der Frauen



Oskar Kokoschka. Maakte ook toneel zoals Alma over het turbulente liefdesleven van Alma Mahler. daarin wordt zij getoond als een decadente vrouw, een mannenverslindster in het Wenen omstreeks 1900 vol seksuele onderdrukking. Haar haar is besmeurd met met rode verf. Net zoals in de Kunstschau van 1909 is het gezicht van de vrouw kalkwit. Zwarte kringen rond haar holle ogen, felrode lippen. de muziek zwelt aan. Dan valt plotseling de stilte en zegt de actrice Kokoschka's tekst:
"Ik speel dus de Vrouw. Ik ben de Vrouw. Ik ben het morsige moeras van de voortplanting. Ik ben de natuur en ik sla terug met verschrikkelijke kracht. Ik zoog wolven en gazellen aan mijn borst. Ik ben allesverslindend. Ik ben het helse nachtlandschap van de droom. Ik houd iedere man met een slangachtige navelstreng aan het lijntje. Ik ben de oorsprong, ik ben de moederschoot, ik ben het graf."

De liaison van Alma en Oskar duurde van 1912 - 1914. Bij de eerste aanblik van Alma werd Oskar verliefd op haar. Zij gaf hem de opdracht een meesterwerk te schilderen, dan mocht hij haar trouwen. Dat werd Die Windsbraut uit 1914. Een man en een vrouw zijn innig omstrengeld. De vrouw heeft een engelachtige, serene uitdrukking; de man ligt in een verkrampte houding. "Maar Alma weigerde een huwelijk. Uit verbittering ging Kokoschka als vrijwilliger in het Oostenrijks-Hongaarse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij raakte zwaar gewond, kreeg een kogel in zijn kop. Maar herstelde."

NRC 19-3-2010

donderdag 18 maart 2010

Eens zal de Betuwe in bloei weer staan


't Alom bekende Nederland
Waar menigeen van hield
Is door de grote wereldbrand (40 - 45 red.)
Helaas ook deels vernield
De Betuwe, die sprookjestuin
Is nu geen sprookje meer
Maar bloeit, al ligt ze thans in puin
Weldra weer als weleer

refr.:
    Eens zal de Betuwe in bloei weer staan
    Nog mooier en voller dan voorheen
    Eens groeit op Walcheren weer goudgeel graan
    We zullen herbouwen steen voor steen
    We malen weer droog 't land dat onder water staat
    Traditie zegt dat Neerland's glorie nooit ten onder gaat
    Eens zal de Betuwe in bloei weer staan
    En groeit op Walch'ren goudgeel graan

Door d' eeuwen heen hielden wij stand
Bedwongen zelfs de zee
Getrouw 't devies van 't vaderland
Dat luidt: "Je maintiendrai"
Eendrachtig gaan wij aan de slag
Tevreden zijn wij pas
Wanneer ons land weer worden mag
Zo mooi als 't immer was

refr....



Betuwe, na het onweer

Een hevige onweersbui, zo midden in de zomer en dan breekt de zon opeens door. 
In de verte zie je de bui wegtrekken.

In het felle licht lijkt het groen bijna geel. (2-5-13 vervangen door schilderij 05.146 na het onweer)


Ton van Koolen

dinsdag 16 maart 2010

In de Betuwe (deel 1: Fruit)



Het was eigenlijk niet in de Betuwe, maar in een Brabants buitengebied van Eindhoven: de fruitboomgaarden van Philips Fruittuin.

Wij kregen daar een winterse rondleiding van Carlos met een hapje en drankje toe in De Proeftuin. Carlos is bedrijfsleider/eigenaar nadat Philips deze branchevreemde activiteit heeft afgestoten. Frits Philips startte deze activiteit in 1928? (toch voortaan pen en papier meenemen) ten behoeve van zijn arbeiders. In de oorlog konden uit deze tuin de Philipskantines worden beleverd zodat meerdaags per week Philiprak oftewel ‘hete bliksem’ op het menu stond.

Nu is het een ‘duurzame’ ook wel ‘biologische’ ofwel van een andere ongedefinieerde kwalificatie voorziene fruittuin van 12 hectare. Op het terrein is ook de Landwinkel waar de producten kunnen worden aangeschaft en een uitspanning, waar pannenkoeken worden gebakken. 



Appelbomen gaan ongeveer 15 jaar mee en zijn van het type laagstam. Meestal driestam, met een wortelstuk, daarop geoculeerd een middenstam en daarop geoculeerd de vruchtdragende stam zoals de Elstar.  Carlos doet mee aan een onderzoek van de LUW naar aaltjes (er zijn heel veel aaltjes, naar het schijnt, het betreft hier dus waarschijnlijk fruit- of appel-aaltjes). Carlos wil het liefst geen kunstmest of gewasbeschermingsmiddelen toepassen, dus onderzoeken ze hoe de grond vrij te houden van die ellendige aaltjes. Gebleken is dat die aaltjes een grote hekel hebben aan Japanse Haver of het gewoon niet lusten. Door deze haver in te zaaien gedurende een jaar of vruchtboomloze periode wordt de grond vrijwel aaltjesvrij. Hoera, leve de wetenschappers van de LUW.

Per boompje wordt jaarlijks 40 – 40 kg geoogst, meen ik me te kunnen herinneren. De bomen worden gesnoeid in de winter en de takken met klemmetjes naar beneden gebogen, zodat die horizontaal groeien en goed vrucht kunnen dragen. Mesten doen ze liever niet met (chemische N & K) kunstmest, want daarvan worden de bomen manische depressief. Na het mesten gaan de bomen manisch groeien en als de mest uitgewerkt raakt worden ze depressief. Dit is nadelig voor de smaak. Daarom wordt ‘biologische’ mest toegepast: een afvalproduct van de bierfabricage.  Dit product wordt door ‘de natuur’ gedoseerd afgebroken zodat de bomen gedoseerd gemest worden en de smaak van de appel daardoor merkbaar verbeterd. (hetzelfde effect als die mestkippen van Bob).


Bevruchten van de vruchtbomen moet met bijtjes in de bloemetjes, de verzamelde geslingerde honing is ook te koop in de Landwinkel. Naast 7 hectare appels en 2 hectare pruimen etc. is er ook 3 hectare peren. Perenbomen gaan 30 jaar mee, maar de peren kunnen niet worden opgeslagen bij lage temperatuur zoals de appels. Peren werken door bij 0 oC, de appels kun je zo heel lang goed houden.

Crisistijd is het voorjaar als de bomen in bloei staan. Wanneer de sapstroom in de bloem bevriest is het slecht peren en appels eten dat jaar. Daarom is er een beregeningsinstallatie met een groot bassin. Op de bloemen wordt ijs gevormd, maar dat is niet erg zolang je er maar voor zorgt dat aan de buitenzijde van het ijs de warmteonttrekking gelijk is aan de stollingswarmte. Dan blijft het binnenin de ijspegel en het bloempje net boven het vriespunt van de sapstroom. Carlos heeft dan wel een hectische nacht, want hij moet voortdurend controleren of alle ijspegels nog wel druppelen. Het waterverbruik is 4 mm/uur.

Eind april/mei zal het wel erg mooi zijn in de Fruittuin en in de oogsttijd mag je meehelpen plukken. Voor de stadse bleekneusjes wordt er ook een historisch deel ingericht met hoogstammen, gras en automatische ‘biologische’ bemesters zoals schapen.

vrijdag 5 maart 2010

Ik > roede > kapje > hairy > moon > prick


Meisjes, hoed je voor de wolf op twee benen! Ook een keurige edelman of prins kan op een maanverlichte nacht veranderen in een wild beest, smachtend naar vrouwenvlees. De oude zigeuners zeiden het al:
'Even a man who is pure at heart, and says his prayers by night, can become a wolf when the wolfbane (monnikskap) blooms, and the autumn moon is bright'

Robin Williams zei het weer anders: 'See, the problem is that God gives men a brain and a penis, and only enough blood to run one at a time.'
Als Grunberg het toneelstuk inlevert bij het acteurspaar Pleuni Touw en Hugo Metsers, bevat het naar de smaak van Metsers te veel bloot, seks en schuttingtaal. Grunberg schrijft bijvoorbeeld fellatio van het echtpaar voor. "Hier zijn de mensen in de provincie niet klaar voor," schreeuwt Metsers in de telefoon. "Als we beginnen met pijpen in de schouwburg van Kampen, dan hoeven we daar vijf jaar niet meer terug te komen" Grunberg legt Metsers per brief voor dat het Nederlandse publiek hem toch allang naakt kent, van televisie, en informeert of er misschien een "medische oorzaak" is voor diens weigering zijn roede ten tonele te voeren. Hierop schreeuwt Metsers: "Laat mijn roede erbuiten!"

Roodkapje is seksuele voorlichting avant la lettre. Het rode manteltje moet - impliciet- suggereren dat het jonge meisje Roodkapje recentelijk de vruchtbare leeftijd heeft bereikt. Prompt dienen zich dan in het bos pratende en wandelende wolven aan die als enig doel hebben dit smakelijke hapje met huid en haar te verslinden. Mooi niet, waarschuwen grootmoeders van alle tijden.
Inmiddels is dat anders.
In romantische dan wel erotiserende boeken, veelal van vrouwelijke schrijvers, is de weerwolf de woest aantrekkelijke held; de licht ontvlambare hartstochtelijke, ruwe, gespierde, manbeesten vormen er een masculien ideaal. In veel weerwolffilms zitten scènes waarin de hoofdpersoon naakt door het bos rent. De echte man is terug, en hij stroopt niet alleen konijnen in het bos.
"If there's a hairy beast in men, it meets its match in modern women":
Ik>>Haar
Na een dag lopen door Manhattan trakteer ik mezelf op een voetmassage in een Nail Studio. Ik krijg een plek op een massagestoel en onderga tevreden een voetbad met bubbels en olie. Er verschijnt een medewerkster, die begint met het bestuderen van voet en been. Na een paar seconden kijkt ze me doordringend aan. Daarna roept zij haar bazin. Die komt naast haar zitten en ook zij kijkt met veel aandacht naar mijn benen. Ik begin me een beetje ongerust te maken. De bazin kijkt mij aan met een blik waarin zowel ongeloof als achterdocht te zien zijn. „Lady. You have hair on your legs.”
Marianne K