In de Betuwe (deel 1: Fruit)

Het was eigenlijk niet in de Betuwe, maar in een Brabants buitengebied van Eindhoven: de fruitboomgaarden van Philips Fruittuin.

Wij kregen daar een winterse rondleiding van Carlos met een hapje en drankje toe in De Proeftuin. Carlos is bedrijfsleider/eigenaar nadat Philips deze branchevreemde activiteit heeft afgestoten. Frits Philips startte deze activiteit in 1928? (toch voortaan pen en papier meenemen) ten behoeve van zijn arbeiders. In de oorlog konden uit deze tuin de Philipskantines worden beleverd zodat meerdaags per week Philiprak oftewel ‘hete bliksem’ op het menu stond.

Nu is het een ‘duurzame’ ook wel ‘biologische’ ofwel van een andere ongedefinieerde kwalificatie voorziene fruittuin van 12 hectare. Op het terrein is ook de Landwinkel waar de producten kunnen worden aangeschaft en een uitspanning, waar pannenkoeken worden gebakken. 

Appelbomen gaan ongeveer 15 jaar mee en zijn van het type laagstam. Meestal driestam, met een wortelstuk, daarop geoculeerd een middenstam en daarop geoculeerd de vruchtdragende stam zoals de Elstar.  Carlos doet mee aan een onderzoek van de LUW naar aaltjes (er zijn heel veel aaltjes, naar het schijnt, het betreft hier dus waarschijnlijk fruit- of appel-aaltjes). Carlos wil het liefst geen kunstmest of gewasbeschermingsmiddelen toepassen, dus onderzoeken ze hoe de grond vrij te houden van die ellendige aaltjes. Gebleken is dat die aaltjes een grote hekel hebben aan Japanse Haver of het gewoon niet lusten. Door deze haver in te zaaien gedurende een jaar of vruchtboomloze periode wordt de grond vrijwel aaltjesvrij. Hoera, leve de wetenschappers van de LUW.

Per boompje wordt jaarlijks 40 – 40 kg geoogst, meen ik me te kunnen herinneren. De bomen worden gesnoeid in de winter en de takken met klemmetjes naar beneden gebogen, zodat die horizontaal groeien en goed vrucht kunnen dragen. Mesten doen ze liever niet met (chemische N & K) kunstmest, want daarvan worden de bomen manische depressief. Na het mesten gaan de bomen manisch groeien en als de mest uitgewerkt raakt worden ze depressief. Dit is nadelig voor de smaak. Daarom wordt ‘biologische’ mest toegepast: een afvalproduct van de bierfabricage.  Dit product wordt door ‘de natuur’ gedoseerd afgebroken zodat de bomen gedoseerd gemest worden en de smaak van de appel daardoor merkbaar verbeterd. (hetzelfde effect als die mestkippen van Bob).

Bevruchten van de vruchtbomen moet met bijtjes in de bloemetjes, de verzamelde geslingerde honing is ook te koop in de Landwinkel. Naast 7 hectare appels en 2 hectare pruimen etc. is er ook 3 hectare peren. Perenbomen gaan 30 jaar mee, maar de peren kunnen niet worden opgeslagen bij lage temperatuur zoals de appels. Peren werken door bij 0 oC, de appels kun je zo heel lang goed houden.

Crisistijd is het voorjaar als de bomen in bloei staan. Wanneer de sapstroom in de bloem bevriest is het slecht peren en appels eten dat jaar. Daarom is er een beregeningsinstallatie met een groot bassin. Op de bloemen wordt ijs gevormd, maar dat is niet erg zolang je er maar voor zorgt dat aan de buitenzijde van het ijs de warmteonttrekking gelijk is aan de stollingswarmte. Dan blijft het binnenin de ijspegel en het bloempje net boven het vriespunt van de sapstroom. Carlos heeft dan wel een hectische nacht, want hij moet voortdurend controleren of alle ijspegels nog wel druppelen. Het waterverbruik is 4 mm/uur.

Eind april/mei zal het wel erg mooi zijn in de Fruittuin en in de oogsttijd mag je meehelpen plukken. Voor de stadse bleekneusjes wordt er ook een historisch deel ingericht met hoogstammen, gras en automatische ‘biologische’ bemesters zoals schapen.